Ses ve Gürültü Ölçümü

Yaşadığımız çevrenin kalitesini ve insan sağlığını olumsuz yönde etkileyen önemli faktörlerden biri de gürültüdür.

Gürültü: Hoşa gitmeyen, istenmeyen, rahatsız edici ses olarak tanımlanır.

Ses : Doğada canlıların işitme organları tarafından algılanabilen titreşimlerdir.

Ses ölçülebilen genel bir kavramdır,gürültü ise özel bir kavramdır ve kişiye göre değişim göstermektedir. Yani her ses gürültü olarak adlandırılamaz. Kimilerinin severek ve eğlenerek dinlediği müzik diğerlerini rahatsız edebilir.

Özellikle hızlı büyüyen şehirlerde, mesken ve sanayi alanlarının plansız ve iç içe gelişmesi, trafik yoğunluğunun artması, elektrik, elektronik ve mekânik aletlerin günlük hayatımıza daha çok girmesiyle birlikte gürültü insan sağlığını tehdit eden bir risk teşkil etmektedir.

Çoğumuzun içinde bulunduğu işyerlerinin çalışma koşulları, çok gürültülü olup meslek hastalıkları olarak adlandırılan kalıcı hasarlara sebep olmaktadır.Bu sebeple Ülkemizde T.C  Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 28.Temmuz.2013 ‘de çalışanların gürültüye maruz kalmaları sonucu oluşabilecek sağlık ve güvenlik risklerinden, özellikle işitme ile ilgili risklerden korunmaları için resmi gazetede bir yönetmelik yayınlamıştır.

Yönetmeliğe göre işverenler işyerlerinde Risk Değerlendirmesi yaptırmak ve çalışanların maruz kaldığı gürültü maruziyetini önlemek ve azaltmakla yükümlüdür. Gürültü ve ses düzeyi belirlemesi Gürültü Ölçümü ile gerçekleşmektedir

Gürültü Ölçümü Standartları, Yasal Zorunluluk

İç Ortam Gürültü Ölçümü: El Tipi Ses Seviyesi Ölçme Cihazı İle Gürültü Ölçümü TS 2607 ISO1999:1990, Gürültü Yönetmeliği

Dozimetrik Gürültü Ölçümü: Gürültü Kaydediciler ile kişisel gürültü maruziyetinin ölçülmesi TS ISO 9612, Gürültü Yönetmeliği

Gürültü Haritası: Gürültü Haritası Programları ile gürültünün değerlendirilmesi, Gürültü Yönetmeliği

Ölçüm noktaları: yerleşim planı üzerinde gösterimi

*Gürültü Ölçümü Periyodu: İç Ortam Gürültü Ölçümü ve Dozimetrik Gürültü Ölçümü Gürültü Yünetmeliğine göre yılda en az 1 kez yaptırma zorunluluğu vardır.

Gürültü Ölçümü Standartları, Yasal Zorunluluk

İç Ortam Gürültü Ölçümü: El Tipi Ses Seviyesi Ölçme Cihazı İle Gürültü Ölçümü TS 2607 ISO1999:1990, Gürültü Yönetmeliği

Dozimetrik Gürültü Ölçümü: Gürültü Kaydediciler ile kişisel gürültü maruziyetinin ölçülmesi TS ISO 9612, Gürültü Yönetmeliği

Gürültü Haritası: Gürültü Haritası Programları ile gürültünün değerlendirilmesi, Gürültü Yönetmeliği

Ölçüm noktaları: yerleşim planı üzerinde gösterimi

*Gürültü Ölçümü Periyodu: İç Ortam Gürültü Ölçümü ve Dozimetrik Gürültü Ölçümü Gürültü Yünetmeliğine göre yılda en az 1 kez yaptırma zorunluluğu vardır.

Neden Gürültü Ölçümü Yaptırmalıyız

Gelen bir şikayeti değerlendirmek için gürültü ölçümü

Yasalara uygunluğu denetlemek için

Maruz kalan kişi sayısını belirleme

Araştırmalar

Kalibrasyon doğrulama

Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Raporu

Gürültü Haritasının çıkarılması

Alınan önlemlerin etkinliğini değerlendirmek için

Gürültü ölçümü yaptırmalıyız.

Gürültü Ölçümü Nasıl Yapılır ?

Gürültü Ölçümüne başlamadan önce, hata yapılmaması, para ve zaman kaybı yaşanmaması için gerekli ön hazırlıklar yapılmalıdır;

Gürültü Ölçümünün Planlanması:

Ölçüme başlamadan önce ölçüm yapılacak gürültü kaynağı, gürültüye maruz kalan yapı hakkında gerekli bilgiler toplanmalıdır. Gürültü ölçümleri öncesinde gürültünün hangi amaçla, ne şekilde, ne kadar süre ile değerlendirileceği, değerlendirme zaman dilimi konularında bir planlamanın yapılması büyük kolaylık sağlar.

Ölçüm Sistemlerinin Hazırlanması:

 Ön kontroller :

Saha ölçümlerine geçilmeden önce bazı kontrol ve hazırlıkların yapılması gerekmektedir. Bunlar arasında ölçüm cihazı donanımının kontrol edilmesi, batarya durumlarının gözden geçirilmesi gibi işlemler yer almaktadır. Ayrıca, ekipmanın kontrolü yapılmalı, doğruluğunu test etmek amacıyla cihaz kalibratörü ile kalibrasyonu yapılmalı, gürültü kaynağı, gürültüden etkilenen alanlar ve gürültünün yayılım yolları hakkında gerekli bilgiler toplanmalı, araştırmalar yapılmalıdır.

Kalibrasyon:

Her ölçüm öncesi ve sonrası ölçüm cihazının (mikrofonun) kalibre edilmesi gerekmektedir. Kalibrasyonda esas olarak yaptığımız işlem, spesifik bir frekansta ses ölçerin hassasiyetini kontrol etmektir. Bu işlem, cihazın çalışmasının bir kontrolü olmasının yanı sıra, yüksek hassasiyetle doğru sonuçların elde edilmesini ve daha önce yapılmış olan ölçümlerle de karşılaştırılabilirliği sağlamaktadır. Bu sebeple kalibrasyon ölçümlerden önce ve sonra yapılmalıdır.

Ölçüm Noktalarının Belirlenmesi:

Ölçüm noktaları, mümkün olduğu sürece serbest alan özelliklerini gösteren noktalarda seçilmelidir. Bir aktiviteden yayılan gürültü sadece bir parsel alanında ölçülecekse, ölçüm noktası o alandaki en yüksek gürültü seviyesinin ölçüldüğü nokta olmalıdır.

Gürültünün yayıldığı alanlardan gürültüye duyarlı alanlarda noktalar seçilebilir. Ancak, gürültüye hassas tüm noktalarda ölçüm yapılamadığı durumda, ölçüm yapılan noktalar diğer noktalar hakkında fikir verebilmelidir.

Daha önceden değerlendirilen bir kaynaktan yayılan gürültünün tekrar değerlendirilmesi durumunda; daha önce seçilen ölçüm noktalarının aynen seçilmesi, daha önceki ölçümlerle bir kıyaslama imkanı sunmuş olacaktır. Tüm ölçüm noktalarında bu şartın sağlanamaması durumunda en az bir noktada ölçüm yapılarak yine bir kıyaslama yapılmaya çalışılmalıdır.

Ölçümü yapacak kişi veya ekip tarafından tüm hazırlıklar tamamlandıktan sonra ölçme işlemine geçilir.Gürültü ölçümü esnasında aşağıdaki parametreler kullanılır ve Ölçülecek parametrelerin özellikle ilgili mevzuatta bir eşdeğeri bulunan parametre olmasına dikkat edilmesi gerekmektedir.

Ölçümlerde Genel Olarak Bulunması Gereken Parametreler:

 Eşdeğer Gürültü Seviyesi [Leq, Leq(T), Leq, LAeqT ]

 Ses Etkilenim Seviyesi (SEL, LE)

 En yüksek ses seviyesi (Lmax)

 En düşük ses seviyesi (Lmin)

 En yüksek tepe değeri (MaxP, Peak)

 Anlık ses seviyesi (SPL)

Ne Kadar Süre ile Ölçüm Yapılmalıdır?

 Ölçüm amacına,

 Ölçüm türüne,

 Ölçüm moduna,

 Ölçüm konumuna,

 Gürültü türüne,

 Gürültü kaynağına,

bağlı olarak değişim gösterebilmektedir

Yapılan ölçümler sonrası kaydedilen ölçüm değerleri yetkili kişi tarafından raporlanarak ölçümü yaptıran firmaya sunulur.

Gürültü Ölçüm Cihazları

Mikrofon, rüzgârlık, kablo ve kaydediciler IEC 61672-1:2002 de anlatılan Tip 1 ve Tip 2 standartlarına uygun olmalıdır. Ses ölçüm cihazlarının özelliklerini tarif eden çeşitli standartlar bulunmaktadır. Ses ölçüm cihazları ile ilgili standartlar arasında iki tanesi önemlidir. Bunlar;

IEC 651: Ses Ölçüm Cihazları ve

IEC 804: İntegral Alabilen Ses Ölçüm Cihazları.

Standartlaına göre;

Tip 1: Büyük bir hassasiyet ve doğrulukla gerek laboratuar koşullarında gerekse sahada ölçümler yapmaya yöneliktir. Birçok ülke standartlarında veya yönetmeliklerinde ölçümün resmi nitelik taşıması için cihazın en az Tip 1 koşullarını sağlaması gerektiği belirtilmektedir.

Tip 2: Genel amaçlı kullanımlar içindir. Sahada kullanılmak üzere düşünülmüştür. Herhangi bir raporlama gerektirmeyen kontrol amaçlı ölçümler için tercih edilebilir. Çevresel gürültü ölçümlerinde yaygın olarak kullanılan ekipmandır. Daha uygun bir fiyata sahiptir. Duyarlılığı +/- 2 dB olup saha çalışmalarında genellikle tercih edilir. Yalnız frekans analizi yapabilme özelliği taşımaması ve iç gürültü seviyesinin birçok alandaki mevcut arka plan gürültü seviyesinden daha yüksek olması en büyük dezavantajlarıdır.

Ölçüm ekipmanı tipik özellikleri:

Genel olarak bir ölçüm ekipmanının aşağıdaki özelliklere sahip olması tercih edilmektedir:

 LAeq,T ölçebilmeli,

 TS 8535 e göre Tip 1 mikrofonu olmalı,

 Standart frekans ağırlıkları IEC 61672-1?de belirtildiği gibi A ağırlıklı ve C ağırlıklı olmalı,

 Zaman ağırlıkları IEC 61672-1?de belirtildiği gibi F, S ve I ağırlıklı olmalı,

 A ve C frekans ağırlıklı, darbeli, dalgalı ve periyodik sesler için toplama ve ortalama işlemi yapabilmeli (IEC 804 e uygun),

 İstatistiksel dağılım (LAN,T ) vermeli.

 1/1 ve 1/3 oktav bant analizi yapabilmeli,

Ölçüm Cihazının Parça ve Aksesuarları:

Mikrofon

Kalibratör

Mikrofon Uzatma Kablosu

Mikrofon Koruma Köpüğü

Ayaklık

Veri Transfer Kablosu