İŞYERİNİZDE AYDINLATMA ÖLÇÜMÜ YAPTIRDINIZ MI???
AYDINLATMA ÖLÇÜMÜ İLE ALAKALI YASAL MEVZUAT VAR MIDIR?
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 27 Temmuz 2013 tarihinde 28720 sayılı GENEL AYDINLATMA YÖNETMELİKi yayınlamıştır. Bu yönetmelik, 14 Mart 2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun geçici 6 ncı maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından 17 Temmuz 2013 tarihinde 28710 sayılı İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİKi yayınlamıştır. EK-1 de yer alan AYDINLATMA ile ilgili yasal mevzuat bulunmaktadır.
İşyerlerinin aydınlatmasında TS EN 12464-1: 2013 standardı esas alınır. TS EN 12464 -1 Işık Aydınlatma Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması Kapalı çalışma alanlarıdır.
İŞYERLERİNDE AYDINLATMA NEDEN YAPILMAKTADIR?
İşyerlerinde güvenli bir çalışma ortamı sağlanmasında, görsel işlerin kolaylıkla yapılmasında ve uygun bir görüş alanı oluşturulmasında önemlidir.
DOĞRU AYDINLATMA BANA YA DA İŞYERİME NE KAZANDIRIR?
· Güvenli çalışma ortamı sağlar.
· İşyerindeki tehlikelerin görünür kılınmasını sağlar.
· Çalışanın kendini iyi hissetmesi, moralinin yüksek olması ve yorgunluk hissetmemesi gibi biyolojik ve psikolojik etkileri bulunmaktadır.
· İş verimini etkiler.
· Yapılan işlerde tüm detayın görülebilmesini sağlar.
· İşyerinde yapılan hata oranlarının azaltılmasını sağlar.
· İş kazalarının önlemede büyük bir etkisi bulunmaktadır.
AYDINLATMADA TEMEL ESASLAR NEDİR?
Mümkün olukça gün ışığından faydalanmaktır.
Mümkün olmadığı durumlarda aydınlatma kriterlerine uygun bir yapay aydınlatma sistemi kurulmalıdır. Gün ışığı ve yapay aydınlatma sistemlerinin birlikte, dengeli olarak kullanılması uygulanabilirlik açısından en uygun çözümdür.
İşin konusu veya işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından yeterince yararlanılamayan hallerde yada gece çalışmalarında, suni ışıkla uygun ve yeterli aydınlatma sağlanır.
Çalışma yerleri ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemleri, çalışanlar için kaza riski oluşturmayacak türde olur ve uygun şekilde yerleştirilir.
Aydınlatma sisteminin devre dışı kalmasının çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde yeterli aydınlatmayı sağlayacak ayrı bir enerji kaynağına bağlı acil aydınlatma sistemi bulunur.
BAZI TANIMLARA DİKKAT ÇEKMEK LAZIM!!!
· Aydınlatma Şiddeti Illuminance:
Bir yüzeye düşen ışık miktarına aydınlatma şiddeti denir. Aydınlatma şiddetinin birimi lükstür.
Aydınlatma şiddeti açık havada gündüzleri 2.000-100.000 lüks arasında, geceleri ise 50-500 lüks arasında değişmektedir.
· Lüminesans:
Lüminesans bir yüzey tarafından yansıyan ya da emilen ışık miktarıdır.Birimi Kandela cd / m2 ’dir.
Duvarlar, mobilya ve diğer nesnelerde görünen ışık bu yüzeylerin yansıtma ve absorbe etme özelliğine bağlıdır.
· Yansıtma oranı:
Farklı yüzeyler gelen ışığı farklı büyüklülerde absorbe eder. Koyu renk bir yüzey açık renk bir yüzeye göre daha fazla ışık absorbe eder, yani daha az ışık yansıtır. Yansıtma oranı yansıyan ışığın gelen ışığa oranıdır.
Aydınlık şiddeti ve lüminesans değerleri ile yansıtma oranı hesaplanabilir.
· Doğrudan ve Dolaylı Aydınlatma:
Doğrudan aydınlatma; bir yüzeyin bir kaynaktan düz bir hat üzerinde gelen ışık ışınları ile aydınlatılmasıdır. Çok yüksek lüminesans gözde kamaşma yaratır, rahatsızlık vericidir.
Doğrudan aydınlatma işyerlerinde özellikle kalite kontrol işleri gibi işler için kullanılmaktadır.
Dolaylı aydınlatma; ışık akısının en az %90’nını tavana veya duvarlara dağıtan ve bu yüzeylerden geri yansıyan ışık ile aydınlatmadır. Enerji verimliliği açısından duvarları ve tavanın açık renklere boyanmış olması gerekmektedir.
· Göz Kamaşması:
Göz kamaşması doğrudan dolaysız veya yansıyarak dolaylı gelen ışıktan kaynaklanabilir. Dolaysız göz kamaşması ışık kaynağına direkt bakıldığında oluşur ve yapılan görsel çalışma önemli ölçüde olumsuz olarak etkilenir.
· Işığın Renk Sıcaklığı:
Işığın renk sıcaklığı, bir ışık kaynağından yayılan görünür ışıktır.
Işığın renk sıcaklığı sıcak, orta ve soğuk olarak 3e ayrılmaktadır.
Sıcak ışık daha fazla kırmızı ışık bileşenlerinden oluşmaktadır ve birçok insan tarafından huzurlu ve konforlu bulunmaktadır.
Orta ışık daha az kırmızı ışık bileşenlerinden oluşmakta ve daha soğuk ve beyaz görünmektedir.
Soğuk ışık en az kırmızı ışık bileşeni içeren ışıktır ve 1000 lüksün altında çok soğuk ve rahatsız edici gözükmektedir.
· Renk Yansıtma:
Bir lambanın renk yansıtma indeksi çevrenin, nesnelerin ve insan derisinin ne kadar doğal ve doğru bir şekilde betimlendiğini göstermektedir. Renk yansıtma indeksinin mümkün olan en yüksek değeri 100’dür ve renk yansıtma kalitesi azaldıkça azalmaktadır.
· Gün ışığı:
Güneşli bir günde açık havada aydınlatma şiddeti 100.000 lüks, gölgede ise 10.000 lüks olmaktadır.
Gün ışığı yapay aydınlatmaya göre daha iyi renk yansıtmaya sahiptir. Gün ışığının seviyesi ve gün içinde değiştiğinden çalışanları canlandırıcı bir etkisi vardır. Ayrıca gün ışığından kaynaklanan doğrudan göz kamaşması yapay ışığa göre daha az rahatsız edicidir.
İŞYERLERİNDE AYDINLATMANIN UYGUN BİR ŞEKİLDE SAĞLANIP SAĞLANMADIĞININ BELİRLENMESİ İÇİN NE YAPILIR?
· Çalışma alanındaki aydınlatma şiddeti seviyesi,
· Çalışma alanında bulunan parlak yüzeylerin dağılımı,
· İş ekipmanlarının ve çalışan nesnelerin büyüklüğü,
· İşyeri ortamında bulunan nesnelerden ışığın ne kadar yansıdığı,
· İşyerindeki nesneler ve çevresindeki alan/arka plan arasındaki kontrast oranı,
· Çalışma ortamında görülmesi gereken nesnelerin ne kadar zamanda fark edildiği,
· Çalışanın yaşı BELİRLENİR.
ÇALIŞANIN YAŞININ AYDINLATMAYLA ALAKASI VAR MIDIR?
Elbette ki vardır. 20-25 yaş arasındaki çalışanın ihtiyaç duyduğu aydınlatma şiddeti çarpanını 1 kabul
edersek;
40-50 yaş için 1,2
51-65 yaş için 1,6
65 yaş üzeri için 2,7 kabul edilir.
Örneğin yapılan işe göre standartta verilen aydınlatma şiddeti 200 lüks ise bu değer 40-50 yaş arası
çalışanlar söz konusu olduğunda 240 lüks olmalıdır.
AYDINLATMA ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Doğal aydınlatma:
En uygun aydınlatma şeklidir. Ekonomik olmasının yanında, canlılar üzerindeki biyolojik ve psikolojik etkileri vardır. İşyerinin yeterince güneşle aydınlatılması yeterli değildir. Tüm işyerleri uygun bir aydınlatma sistemine sahip olmalıdır. Bir işyerinin yeterli düzeyde gün ışığı alıp almadığının hesaplanmasında “pencere yüzeyi toplamı/zemin yüzeyi” oranından yararlanılır.
Doğal aydınlatma tercih edildiği zaman, ışığın yönü ve yoğunluğu dikkate alınarak iş istasyonları, makine ve tezgâhların yeri iyi belirlenmelidir. Gün ışığının çalışma yüzeylerinde parlamalar yapmaması, iş görenlerin gözlerine doğrudan ve yoğun ışık gelmemesi ve aydınlatma gereksinimine göre makine ve işlemlerin yerinin iyi seçilmiş olmasına dikkat edilmelidir.
Endüstride gün ışığı kullanılırken temel yaklaşım; bu ışığın tüm işlem alanlarına, olabildiği ölçülerde eşit bir şekilde dağılımını sağlamaktır.
Yapay aydınlatma:
Gün ışığından yeterli derecede yararlanamayan yerler ve zamanlarda kullanılır. Yapay aydınlatma için ışık kaynakları fabrikanın her yerine iyi dağıtılırken özel aydınlatma gerektiren yerlerde de bu gereksinime cevap verecek ek özel ışık kaynakları kullanılır. Bu durumda ekonomik faktörler büyük önem taşımaktadır.
Yapay ışık kaynağına lamba denir. Belirli bir aydınlatma sistemi vardır. Lamba veya lambalarla, ışığı dağıtan ve yayan bölümler, lambaların yerleşimi ve korunması; lambaların enerji kaynağına bağlanması dahil tüm sistemi tanımlamaktadır. Çalışma lambaları seçilirken lambanın aydınlatma kalitesi, parlaması, renk özelliği önemlidir.
YETERSİZ AYDINLATMANIN ZARARLARI NELERDİR?
· Görme bulanıklığı
· Gözlerde yorgunluk
· Kaşıntı, kızarıklık, yanma ve diğer tahriş belirtileri
· Göz yaşarması, göz kuruması
· Gözlerin uyum yeteneğinin azalması
· Baş ağrısı
AYDINLATMA ÖLÇÜMÜ NASIL YAPILMAKTADIR?
Aydınlatma ölçümü bir ana malzeme ve ona ek bir göz malzemeden meydana gelen cihazla ölçülür.
Işık ölçme, ışık ölçer lüksmetre ile yapılmaktadır. Lüksmetre, ışık enerjisini elektrik enerjisine dönüştüren bir foto elektrik pil ile,lüksel olarak kalibre edilmiş çok duyarlı bir mili amper metre den oluşmaktadır. Lüksmetrenin filtre sistemi, spektral duyarlılığı insan gözünün spektral duyarlılığının aynı olacak şekilde yapılmıştır.
Lüksmetre ile çalışmak çok kolaydır: Aydınlatma şiddetini ölçmek istediğimiz yüzeye doğru lüksmetrenin detektörünü çevirmek, bazı cihazlar için uygun aralığı seçmek ve göstergeden lüks değerini okumak yeterlidir.
Aydınlık 50’ den az ise düşük 1000’ den fazlaysa yüksek kabul edilir. İdeal aydınlık seviyesi 50 – 500 arasıdır.
Cihazın göz kısmını işçiye 40 cm yakınlaştırarak oynatmadan sabit ölçüm yapılır.
ÇALIŞMA MAHALLERİ VE GEÇİŞ YOLLARINDAKİ AYDINLATMA SİSTEMLERİNİ UYGUN ŞEKİLDE YERLEŞTİR!!!!!
DOĞAL AYDINLATMAN YETERLİ DEĞİLSE SUNİ AYDINLATMA YAPTIR!!!
AYDINLATMA PRENSİPLERİ EDİR??
1. İyi aydınlatma için, ışığın rengi, yayılması, yönü ve miktarı vb. faktörler göz önünde bulundurulmalıdır.
2. Aydınlatılan yüzeyin yapısı önemlidir. Koyu gri, kirli bir yüzey, üzerine düşen ışığın ancak yüzde 10-12′sini yansıtırken, açık renkli temiz bir yüzey yüzde 90′dan fazlasını yansıtabilir.
3. Aydınlatma kolayca görmeyi sağlayacak derecede parlak ve yayılma yönü gözü kamaştırmayacak şekilde olmalıdır.
4. Aydınlatma düzeyi kolay görmeyi sağlayacak derecede yüksek olmalıdır.
5. Işığın parlaklığı önemlidir.
6. Göz kamaşmasının önlenmesi için, ışık görüş hattının yeterince yukarısına yerleştirilir veya opak ya da yarı şeffaf bir malzeme ile kaplanır.
7. Parlatılmış veya düzgün yüzeyler yerine biraz daha mat yüzeyler tercih edilerek yansımalar önlenebilir.
8. Makina vb. yüzeyleri çok parlak yerine biraz daha açık mat veya koyurenk seçmek gerekir.
9. Yüzeyler arasında renk kontrastının olması tercih edilir.
10. Işık kaynaklarının tozlanması, aydınlatmanın altı ayda % 50’ye kadar azalmasına, tozlu ortamda ise daha çok azalmasına neden olur. Bu nedenle, ışık kaynakları temiz olmalıdır.
YAPAY AYDINLATMALAR NASIL OLABİLİR?
· Genel aydınlatma,
· Genel aydınlatma ile desteklenen kısmi aydınlatma,
· Lokal kısmi aydınlatma.
GENEL YAPAY AYDINLATMA NASIL OLABİLİR?
Çalışma düzleminin her yerinde yaklaşık aynı düzeyde üniform aydınlık sağlayan aydınlatma yöntemine genel aydınlatma yöntemi denilir.
Genel aydınlatma yönteminde aydınlatma aletleri, iç mekânın mimarisine uygun olarak simetrik bir düzenle tavan yüzeyine veya asma tavana yerleştirilir. Yapılan iş için gerekli aydınlık düzeyinin tamamı genel aydınlatma sisteminden karşılanır. Bu aydınlatma yönteminde çalışma düzlemi üniform aydınlandığı için, çalışma masalarının veya iş makinelerin oda içerisindeki dağılımı daha sonra istenildiği gibi düzenlenebilir.
Aydınlatma aletlerinin konumları ile mobilya veya makineleri arasında bir koordinasyon gerektirmediği için kolaydır. Genellikle atölye, büro gibi çok sayıda çalışma masası bulunan geniş iş yerlerinin aydınlatılmasında uygulanan bir aydınlatma yöntemidir.
İki lamba arasındaki uzaklık, lambanın çalışma yüzeyinden yüksekliğinin 1.5 katını aşmamalıdır Aydınlatmada tekdüzelik, lambalar arasındaki uzaklık küçüldükçe iyileşir. Bu nedenle tekdüzeliğin arandığı iş yerlerinde, çok sayıda, küçük, güçlü lamba kullanmak gerekir. Tekdüzeliğin önemli olmadığı iş yerlerinde ise, az sayıda, büyük, güçlü lamba kullanmak, bakım masraflarını azaltacağından, daha ekonomik olacaktır.
Genel aydınlatmada kullanılacak renkli ışık kaynakları, ışık rengi düşük doygunlukta olmalıdır. Çünkü doygun veya özel renkler, ortamdaki malzemelerin ve insanların renk görünümünü bozar.
GENEL AYDINLATMA İLE DESTEKLENEN KISMİ AYDINLATMA NASIL OLABİLİR?
Çalışma yerleri, özel olarak aydınlatılır. Ayrıca, iş yerinin tümünü kapsayan genel aydınlatma vardır. Bazı çalışma yerlerinde güçlü aydınlatmaya gereksinme duyulduğu işyerleri için elverişlidir.
LOKAL AYDINLATMA NASIL OLABLİR?
Güçlü bir aydınlatmaya gereksinme duyulan çalışma yerleri için elverişlidir. Bir iş yerinin tümünü, yüksek düzeyde aydınlatmak çok fazla masraflı olacağından, yalnızca çalışma yerlerinin, kısmi olarak aydınlatılması tercih edilir.
1. Atölyelerin Aydınlatılması
2. Tezgâhların Aydınlatılması
3. Düşey Panoların Aydınlatılması
4. Büroların Aydınlatılması
ACİL ÇIKIŞ YOLLARININ AYDINLATILMASI NASIL OLUR?
İş yerlerindeki bütün acil çıkış yolları ve kapılarının; aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında, elektrik kesilmesi hâlinde yeterli aydınlatmayı sağlayacak ayrı bir enerji kaynağına bağlı acil aydınlatma sistemi bulundurulur.
ACİL DURUM AYDINLATMASI NASIL OLUR?
· Risk oluşturmayacak türde olur ve uygun şekilde yerleştirilir.
· Aydınlatma sisteminin devre dışı kalması durumunda ayrı bir enerji kaynağına bağlı acil aydınlatma sistemi bulunur.
· Kaçış yollarında, kullanıcıların kaçışı için gerekli aydınlatmanın sağlanmış olması şarttır.
· Acil durum aydınlatması ve yönlendirmesi, normal kaçış yolu aydınlatması kesildiğinde otomatik olarak devreye girecek şekilde tesis edilmesi gerekir.
· Bütün kaçış yollarının ve kaçış merdivenlerinin aydınlatılması gerekir.
· Aydınlatma bina veya yapının genel aydınlatma sistemine bağlı aydınlatma tesisatı ile sağlanır
· Doğal aydınlatma yeterli kabul edilmez.
· Acil durum aydınlatma sistemi; normal aydınlatmanın kesilmesi hâllerinde, otomatik olarak devreye girerek yeterli aydınlatma sağlayacak şekilde düzenlenir.
· Acil durum aydınlatmasının normal aydınlatmanın kesilmesi hâlinde en az 60 dakika süreyle sağlanması şarttır.
· Acil durum çalışma süresinin kullanıcı yükü 200’den fazla olduğu takdirde en az 120 dakika olması gerekir.
· Acil durum çalışma süresi sonunda bu aydınlatma seviyesinin herhangi bir noktada 0.5 lux’ten daha düşük bir seviyeye düşmemesi gerekir. En yüksek ve en düşük aydınlatma seviyesine sahip noktalar arasındaki aydınlatma seviyesi oranı 1/40’tan fazla olamaz.
BİNA AYDINLATILMASI NASIL OLMALIDIR?
· İş yerlerindeki avlular, açık alanlar, dış yollar, geçitler ve benzeri yerler, en az 20 lüks lux ile aydınlatılacaktır.
· Kaba malzemelerin taşınması, aktarılması, depolanması ve benzeri kaba işlerin yapıldığı yerler ile iş geçit koridor yol ve merdivenler, en az 50 lüks lux ile aydınlatılacaktır.
· Kaba montaj, balyaların açılması, hububat öğütülmesi ve benzeri işlerin yapıldığı yerler ile kazan dairesi, makine dairesi, insan ve yük asansör kabinleri malzeme stok ambarları, soyunma ve yıkanma yerleri, yemekhane ve helalar, en az 100 lüks lux ile aydınlatılacaktır.
· Normal montaj, kaba işler yapılan tezgâhlar, konserve ve kutulama ve benzeri işlerin yapıldığı yerler, en az 200 lüks lux ile aydınlatılacaktır.
· Ayrıntıların, yakından seçilebilmesi gereken işlerin yapıldığı yerler, en az 300 lüks lux ile aydınlatılacaktır.
· Koyu renkli dokuma, büro ve benzeri sürekli dikkati gerektiren ince işlerin yapıldığı yerler, en az 500 lüks lux ile aydınlatılacaktır.
· Hassas işlerin sürekli olarak yapıldığı yerler en az 1000 lüks lux ile aydınlatılacaktır.
ÇALIŞMA YERLERİNE GÖRE AYDINLATMA NASIL OLMALIDIR?
· Genel yerler:
Okuma ve yazma gerektiren depo: 200 lüks
Koridorlar: 20 lüks
Satış veya servis tezgâhı: 200 lüks
Kantinler: 200 lüks
Spor salonları: 300 lüks
Soyunma odaları: 100 lüks
Tuvaletler: 100 lüks
Telefon santralleri: 300 lüks
· Büro ve benzer yerler:
Teknik çizim proje masası: 750 lüks
Toplantı odaları: 300 lüks
Bekleme salonu: 100 lüks
Gişeler, vezneler, finans kurumları: 200 lüks
Laboratuvarlar: 300 lüks
Bilgisayar odaları: 500 lüks
· Çimento seramik cam fabrikaları:
Fırın, ham madde mikserleri ve değirmen başı işler: 200 lüks
İnce parçaların taşlanması, cam eşya yapımı: 500 lüks
İnce işler: 1000 lüks
· Demir çelik tesisleri, haddehaneler, büyük döküm fabrikaları:
Otomatik tesisler: 50 lüks
Kalite kontrol: 500 lüks
Soğuk hadde: 200 lüks
Kalın sac işleme: 200 lüks
İnce sac işleme: 300 lüks
Kaba montaj: 200 lüks
İnce montaj: 500 lüks
· Elektroteknik:
Telefon cihazı montajı, küçük motorların montajı: 500 lüks
Elektronik montaj: 1500 lüks
· Saatçilik ve Ziynet yapımı
Süs eşyası yapımı: 1000 lüks
Optik işleri, gözlükçü, saat tamircisi: 1500 lüks
· Kereste ve Ağaç İşleri:
Testere makinesi: 200 lüks
Planya, tutkallama, montaj: 200 lüks
Hata kontrolü: 750 lüks
· Kâğıt Endüstrisi:
Basit işlemler: 200 lüks
Renkli baskıda renk kontrolü: 1500 lüks
Çelik ve bakır baskı: 2000 lüks
· Dericilik:
Tabaklama: 200 lüks
Derinin kaba işlemleri: 300 lüks
Deri boyama: 750 lüks
Boya kontrolü: 1000 lüks
· Tekstil Endüstrisi:
Dokuma trikotaj: 500 lüks
Dikiş ve basma: 750 lüks
Nakış: 1500 lüks
· Gıda Endüstrisi:
Bira yapımı, konserve çikolata fabrikalarında yıkama, soyma pişirme: 200 lüks
Sebze ve meyve ayıklama: 300 lüks
Laboratuvar: 1000 lüks
· Toptan ve Perakende ticaret:
Satış tezgâhları: 300 lüks
Kasa, para tahsilatı: 500 lüks
· Zanaat :
Anahtarcılık, tesisatçılık, oto tamirhaneleri: 300 lüks
· Hizmet Sektörü:
Otel mutfağı: 500 lüks
Otel lokantası: 200 lüks
Büfe: 300 lüks
Kuaför, berber: 500 lüks
Makyaj, pedikür-manikür: 750 lüks
· Dış Mekanlar:
Benzin istasyonu: 100 lüks
İnşaatlar: 20 lüks
· Kimya Plastik ve Kauçuk Endüstrisi
Uzaktan kumandalı tesisler: 50 lüks
AYDINLATMA ÖLÇÜMÜ İÇİN NVA KALİTEden DESTEK ALABİLİRSİNİZ.
www.nvakalite.com adresini inceleyebilir, 0212 8555898 telefon numarasından iletişime geçebilirsiniz.
