Blog / Patent Lisans İşlemi
Patent Lisans İşlemi
LİSANS İŞLEMLERİ
Tescil işlemi kesinleşmiş ve tescil işlemi devam etmekte olan tasarımların kullanma yetkisi Türkiye genelinde veya belirli bir bölgede geçerli olacak şekilde lisans sözleşmesiyle bir başkasına verilebilir.
Lisans inhisarı lisans veya inhisarı olmayan lisans şeklinde verilebilir. Aksi sözleşmede kararlaştırılmamışsa, lisans inhisarı değildir. Lisans veren tasarım konusu ürünü kendisi kullanabileceği gibi , üçüncü kişilere aynı tasarıma ilişkin başka lisanslar da verebilir.
İnhisarı Lisans söz konusu olduğu zaman, başkasına lisans veren başkasına lisans veremez ve hakkını açıkça saklı tutmadıkça kendisi de tasarımı kullanamaz.
Lisans sözleşmesinin Türk Patent Enstitüsü tasarım siciline kayıt edilmesi gerekir. Lisans işleminin kaydı için aşağıdaki belgeler gereklidir. ;
*Noter tasdikli lisans sözleşmesi.
*Vekaletname Noter tasdikine gerek yoktur
*Tasarım tescil belgesi aslı.
I. TANIM VE NİTELENDİRME
Eğer lisans alan, kanundan kaynaklanan yetki ile karşı tarafı lisans sözleşmesi yapmaya zorlama imkânına sahipse bu lisanslara zorunlu lisans denilmektedir[1].
Zorunlu lisans şöyle de tanımlanabilir: Patent sahibi veya yetkili kıldığı kişilerin teknik alanda yenilik getiren, kullanılmasında fayda olan patent verilmiş bir buluşu kullanmamaları halinde veya yasada öngörülen diğer hallerde bu patenti kullanmak isteyen kimseye patent sahibi veya yetkili kıldığı kişilerin zorunlu olarak kullanma imkânı tanımalarını öngören bir sistemdir[2].
Ayiter ise zorunlu lisansı şöyle tanımlıyor: “Bilindiği üzere mecburî lisans beratın hamili olmayan bir şahsa, berat hamilinin rızası bulunmasa dahi yetkili merci tarafından beratla korunan mamulü imal etmek v.s. veya usulü kullanmak hususunda verilen yetkiye denir[3].
A. Zorunlu Lisans Vermenin Genel Koşulları
Kararnamenin 99. maddesi hangi nedenlere dayanarak zorunlu lisans verilebileceğini düzenlemiştir. Bunların dışında örneğin ihracat nedeniyle zorunlu lisans tesis edilemez[16]. 99. maddeye göre 96. madde hükümlerine göre patent konusu buluşun kullanılmaması, 79. maddede belirtilen patent konularının bağımlılığının söz konusu olması ve 103. maddede belirtilen kamu yararının söz konusu olması durumunda verilebilir.
1. Kullanmama Nedeniyle Zorunlu Lisans
96. maddeye göre patent sahibi veya yetkili kıldığı kişi, patentle korunan buluşu kullanmak zorundadır. Patent hakkı sahibi patentin verildiğine ilişkin ilanın ilgili bültende yayınlandığı tarihten itibaren üç yıl içinde patent konusu buluşu kullanmak zorundadır. Ama patent hakkı sahibi bu yükümlülüğü kendisi kullanarak yerine getirebileceği gibi başkasına verdiği lisans yoluyla da yerine getirebilir. Bu sürenin sonuna kadar buluş kullanılmaz ise zorunlu lisans istenebilecektir.
100. maddeye göre zorunlu lisans talep edildiği anda patentin kullanımına henüz başlanılmadığı veya patentin kullanımındaki gecikmenin haklı bir sebebe dayanmadığı veya haklı bir sebebe dayanmaksızın kullanılmaya aralıksız olarak üç yıldan fazla ara verildiği gerekçesiyle ve 96. maddede öngörülen süre bittikten sonra, ilgili herkes zorunlu lisans verilmesini yetkili mahkemeden isteyebilir.
2. Bağımlı Patentler Nedeniyle Zorunlu Lisans
79. maddeye göre patent konusu buluşun kullanılması, önceki tarihli bir patentle korunan buluşun kullanılması ile mümkün olması halinde, bu husus patentin geçerliğine hiç bir engel teşkil etmez. İki patent arasında bağımlılık olduğu kabul edilir. Aynı maddeye göre böyle bir durumda ne önceki tarihli patent sahibi, sonraki tarihli patenti onun geçerli olduğu süre içinde sahibinin izni olmaksızın kullanabilir ne de sonraki tarihli patent sahibi önceki tarihli patentin geçerliliği süresince, sahibinin izni olmaksızın patent konusunu kullanabilir.
Ancak, sonraki tarihli patent sahibi, önceki tarihli patent sahibinin iznini almış veya o patent üzerinde zorunlu lisans elde etmişse, önceki tarihli patenti de kullanabilir. Yani patentler arasında bağımlılık olduğunda sonraki tarihli patent sahibi önceki tarihli patenti, patentin mutlaklığı nedeniyle kullanamayacağından buluşun sanayide uygulanabilmesini sağlamak ve sonraki tarihli patent sahibinin hakkını korumak amacıyla zorunlu lisans olanağı getirilmiştir.
Eğer önceki patent sahibi patentin kullanımına izin vermezse sonraki patent sahibi zorunlu lisans verilmesini isteyebilecektir.
3. Kamu Yararı Nedeniyle Zorunlu Lisans
Zorunlu lisansta en belirgin güçlük, kamusal yararın saptanmasında kendisini göstermektedir.
Kamu yararına dayanarak zorunlu lisansta öncelikle yetkili makam Bakanlar Kuruludur. Kararnamede belirtildiği gibi bir kamu yararı varsa buluşu zorunlu lisans konusu yapabilir, mahkemenin bu konuda bir yetkisi yoktur. Ancak buluşun kamu yararına kullanımı patent sahibince gerçekleştirilebilirse Bakanlar Kurulu koşullu olarak zorunlu lisans konusu yapma kararı alır. Mahkeme bir yıldan fazla olmayacak biçimde bir süre belirler ve kamu yararını sağlayacak düzeyde kullanımın başlamasına veya geliştirilmesine veya miktarın artırılmasına karar verir. Eğer bu sürede kamu yararına kullanım karşılanamazsa mahkemenin bu konuda vereceği bir karar üzerine buluş zorunlu lisans konusu yapılır.
5. Zorunlu Lisans Kararı
106. maddede öngörülen sürenin bitmesinden veya Enstitünün arabuluculuk yapmasına ilişkin talebi reddeden kararından itibaren üç aylık süre geçmişse veya Enstitü tarafından yapılan arabuluculuk faaliyeti süresi içinde taraflar lisans sözleşmesi yapılması konusunda anlaşmaya varamamışlarsa, mahkemeden zorunlu lisans verilmesi talep edilebilir.
B. Zorunlu Lisans Sistemi
Lisans alanın lisans konusu haktan yararlanması esasen lisans verenin rızasına dayanmadığından yani hak sahibinin bu malların üretimi ve pazarlanması konusunda rızası bulunmadığından hakkın tükenmesi ilkesi zorunlu lisanslar açısından geçerli olmayacaktır.
Zorunlu lisans verilmesi halinde, lisans alanın kural olarak patent konusunu ithal etmek hakkı yoktur. Ancak, zorunlu lisans kamu yararı gerekçesiyle lisans alana verilmiş ve lisans alan kamu yararı gereği açıkça ithale yetkili kılınmışsa patent konusu ithal edilebilir. Bu ithal izni, ihtiyaçla sınırlı olarak ve ancak geçici bir süre için verilir.
A. Zorunlu Lisansı Düzenleyen 31. Madde
31. maddeye göre “herhangi bir üyenin yasasında patent konusunun hükümetçe veya hükümet tarafından yetkili kılınmış üçüncü kişilerce kullanılması da dahil olmak üzere patent konusunun hak sahibinin izni olmadan başka şekilde kullanılmasına izin verildiği takdirde aşağıdaki hükümlere uyulacaktır:
a Bu tür kullanımın yetkili kılınması, ayrı ayrı durumların gereğine göre dikkate alınacaktır;
b Bu tür kullanıma yalnızca teklif edilen kullanıcının bu kullanımdan önce hak sahibinden makul ticari süreler ve koşullarla yetki almak için çaba göstermiş olması ve bu çabaların makul bir süre içinde başarısız olması halinde izin verilebilir. Herhangi bir üye, olağanüstü hallerde veya aşırı aciliyet gerektiren diğer koşullarda veya ticari olmayan kamu yararına kullanım durumlarında bu koşuldan feragat edebilir. Olağanüstü hallerde veya aşırı aciliyet gerektiren diğer koşullarda hak sahibi mümkün olan en kısa zamanda bu durumdan haberdar edilecektir. Patentin ticari amaçlar dışında kamu yararına kullanılması halinde hükümet veya yüklenici patent araştırması yapmadan geçerli bir patentin hükümet tarafından veya hükümet için kullanıldığını veya kullanılacağını biliyor ise veya bu durumu bilmesini sağlayacak açıklanabilir gerekçeleri var ise hak sahibi bu durumdan derhal haberdar edilecektir;
c Bu kullanımın kapsamı ve süresi yetkili kılındığı amaçla sınırlı olacak ve yarı iletken teknolojisi söz konusu olduğunda yalnızca kamu yararına ticari amaçlı olmayan kullanım için veya adli veya idari işlemden sonra rekabete karşı olduğu tespit edilen bir uygulamayı telafi etmek için geçerli olacaktır;
d Bu kullanım münhasır olmayacaktır;
e Bu kullanım işletmenin veya kurulu bir işin bu kullanımdan yararlanan kısmı ile birlikte devri dışında devredilemez olacaktır;
fBu tür kullanım esas olarak bu kullanıma izin veren üyenin yurt içi pazarına arz için yetkili kılınacaktır,
gBu kullanma yetkisi bu şekilde yetkili kılınan şahısların yasal menfaatlerinin yeterince korunmasına tabi olarak bu yetkinin verilmesine yol açan koşullar sona erdiğinde ve tekrarlanması olası değilse iptal edilecektir. Yetkili merci kendisini harekete geçiren talep üzerine bu koşulların devam edip etmediğini gözden geçirme yetkisine sahip olacaktır,
hYetkinin ekonomik değeri dikkate alınarak hak sahibine her ayrı durumun koşullarına göre yeterli bir karşılık ödenecektir;
i Bu tür kullanımın yetkili kılınmasına ilişkin kararın hukuki geçerliliği, adli incelemeye veya bu üyenin ülkesinde daha üst ayrı bir makam tarafından yürütülecek bağımsız incelemeye tabi olacaktır;
jBu kullanım için öngörülen ödeme ile ilgili kararlar adli incelemeye veya bu üyenin ülkesinde daha üst ayrı bir makam tarafından yürütülecek bağımsız incelemeye tabi olacaktır;
kPatent kullanımına adli veya idari işlem sonucunda rekabete karşı olduğu tespit edilen bir uygulamayı telafi etmek için izin verildiği takdirde üyeler alt paragraf b ve f’de belirtilen koşulları uygulamakla yükümlü olmazlar. Böylesi durumlarda ödeme tutarı tespit edilirken rekabete karşı olan uygulamaları düzeltme gereği dikkate alınabilir. Bu yetkinin verilmesine yol açmış olan koşulların tekrarlanma olasılığı mevcut ise yetkili merciler yetkinin iptal edilmesini reddetme hakkına sahip olacaklardır;
lBu tür kullanım, bir başka patenti birinci patent ihlal etmeden yararlanılması mümkün olmayan bir patentten ikinci patent yararlanılmasına izin vermek için yetkili kılındığı takdirde aşağıdaki ek koşullar uygulanacaktır:
i.İkinci patentte talep edilen buluş birinci patentte talep edilen buluşa göre büyük ölçüde ekonomik önemi olan önemli bir teknik ilerlemeyi kapsamalıdır;
ii. Birinci patentin sahibi ikinci patentte talep edilen buluşu kullanmak için makul şartlarla karşı lisans hakkına sahip olacaktır ve
iii. Birinci patentle ilgili olarak yetkili kılınan kullanım ikinci patentin devri ile birlikte olmadıkça devredilmez nitelikte olacaktır”[29].
Sözleşmeye Dayalı Lisans
Patent başvurusunun veya patentin kullanma hakkı, milli sınırların bütünü içinde veya bir kısmında geçerli olacak şekilde, lisans sözleşmesine konu olabilir.
Lisans sözleşmesinin Patent Siciline kayıt edilebilmesi için aşağıda sayılanlarla Enstitüye başvuruda bulunulması gerekir.
a Dilekçe,
b Taraflarca imzalı, imzaları onaylı lisans sözleşmesi,
c Patent belgesi aslı veya belge aslı sunulamıyorsa onaylı patent belgesi düzenlenmesine ilişkin talep,
d Gerekli harcın ve Ücret Tarifesinde belirtilen ücretin ödendiğini gösterir belge.
e Vekaletname
Lisans sözleşmesinin Patent Siciline kayıt edilebilmesi için Ücret Tarifesinde belirtilen ücretin ödenmesi gerekir.
