Blog / Büyük Endüstriyel Kazalar
Büyük Endüstriyel Kazalar
BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALAR
Herhangi bir kuruluşun işletilmesi esnasında, kontrolsüz gelişmelerden kaynaklanan ve kuruluş
içinde veya dışında çevre ve insan sağlığı için anında veya daha sonra ciddi tehlikeye yol açabilen bir veya birden fazla tehlikeli maddenin sebep olduğu büyük bir misyon, yangın veya patlama olaylarıdır.
BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALAR VE RİSK DEĞERLENDİRME
Uluslararası kuruluşlarca yapılan araştırmalar iş güvenliği ile iş gücü verimliliği arasında karşılıklı etkileşim olduğunu, sağlıklı ve güvenli işyerlerinde verimliliğin arttığını ortaya koymuştur. İş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi sonucu iş güvenliğinin sağlanması; yan etki olarak işyerinde verimlilik ve üretim artışına da yol açmaktadır. Özellikle iş kazaları işin akışını durdurarak üretimi kesintiye uğramakta ve maddi kayba neden olmaktadır. Uluslararası Çalışma Örgütü ILO araştırmalarında üretimde kullanılan makine ve tezgâhlarda koruma sistemlerinin geliştirilmesi ile iş güvenliğinin sağlanması sonucunda önemli ölçüde üretim artışının sağlandığını saptamıştır.
Risk değerlendirmesi kavramı mevzuatımıza yeni girmiş olmakla birlikte içeriği ve kullanılan yöntemler yeni değildir. Risk Değerlendirmesi kavramı 20. yüzyılın başlarında güvenilirlik teoreminin oluşturulması ve kullanılmaya başlanması sonrasında telaffuz edilmeye başlanmıştır. İlk defa NASA tarafından geliştirilen MIL-STD-882 nolu standart bu alandaki gelişmelerin önünü açan ilk sistemli belge olmuştur. Ünlü analist Peter F. Drucker yöneticilere vermiş olduğu bir konferansta 18., 19. ve 20. Yüzyıllarında Batı ekonomisinin ilerlemesinde teşebbüs, girişim ve çabuk ve doğru karar verme yeteneği kadar risk değerlendirme yönetiminin de önemli bir yere sahip olduğunu vurgulamıştır. Drucker’a göre riskleri yönetme ve önlem alma çalışmaları gelişmiş ülkeler ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki en önemli farktır. Özkılıç, 2005: 60
Özellikle 20. yüzyıl başlarından itibaren tehlikeli maddelerin artan üretimi, kullanımı ve depolanması yüzünden büyük endüstriyel kaza olasılığı büyük oranlarda artmıştır. Dolayısıyla da tüm halkın, çalışan kesimin ve çevrenin korunması gereği doğmuş, büyük endüstriyel kazaların önlenmesi için sistematik yaklaşım ihtiyacı belirmiştir. Üç Mil Adası’ndaki ve Çernobil’ deki nükleer kazalardan sonra otoriteler nükleer tesislerin güvenli işletilmesi için birçok çalışmalar yürütmüştür. Ancak klasik endüstriye ilişkin risk değerlendirme çalışmalarının hızla başlamasında İtalya Sevesso’daki büyük endüstriyel kaza dönüm noktası olmuştur.
Tablo1. 1959-2004 Yılları Arasında Meydana Gelen Kaza ve Felaketler
Yıl
Yer
Olay
Hasar
1959
Minamata, Japonya
Suyollarına cıva deşarj edilmesi
400 ölü, 2,000 yaralı
1973
Fort Wayne, A.B.D.
Demiryolu kazası ile vinil klorür dökülmesi.
4500 tahliye
1974
Flixborough, İngiltere.
Patlamada siklohekzan açığa çıkması
23 ölü, 104 yaralı, 3,000 tahliye
1976
Seveso, İtalya
Dioksin sızıntısı
193 yaralı, 730 tahliye
1978
Los Alfaquez, İspanya
Ulaşım kazasında propilen dökülmesi.
216 ölü, 200 yaralı
Xilatopec, Meksika
Karayolu kazasında gaz tankeri patlaması.
100 ölü, 150 yaralı
Manfredonia, İtalya
Fabrikadan amonyak sızıntısı
10,000 tahliye
1979
Threemile Adası, A.B.D.
Nükleer reaktör kazası
200000 tahliye
Novosbirsk, Rusya
Kimya fabrikasında patlama
300 ölü
Mississagua, Kanada
Demiryolu kazası ile klor ve bütanın çevreye yayılması.
200000 tahliye
1980
Summerville, A.B.D
Demiryolu kazası ile fosfortriklorür dökülmesi
300 yaralı, pek çok tahliye
Tacoa, Venezüella
Petrol yangını ve patlaması
145 ölü, 1,000 tahliye
1982
Taft, A.B.D.
Patlamada kimyasallardan akrolein açığa çıkması
17,000 tahliye
1984
Sao Poulo, Brezilya
Petrol boru hattında patlama
508 ölü
St. J.Ixhuatepec, Meksika
Gaz tankı patlaması
452 ölü, 4,248 yaralı, 300,000 tahliye
Bhopal, Hindistan
Pestisit fabrikasından sızıntı siyan gazı
72,500 ölü, binlerce yaralı, 200,000 tahliye
1986
Çernobil, Rusya
Nükleer reaktör kazası
725 ölü, 300 yaralı, 90,000 tahliye, Avrupa ülkelerine yayılma
Basel, İsviçre
Pestisit fabrikasında yangın
Ren nehrinde kirlilik
1987
Kotka, Finlandiya
Limanda monoklorobenzen dökülmesi
Deniz tabanı kirliliği
1991
Körfez Savaşı, Basra Körfezi
Petrol dökülmesi
Deniz kirliliği
1992
Alaska
Petrol dökülmesi
Deniz kirliliği
2000
Enschede, Hollanda
Havai fişek fabrikasında patlamada
21 kişi hayatını kaybetti. 800 kişi yaralandı ve1 km2 çaplı alanda 5300 kişi patlamadan ve sonuçlarından etkilendi.
2000
Baia Mare, Romanya
Yüksek konsantrasyonda siyanür içeren atık havuzunun aşırı yağışlarla yıkılması sonucu arıtılmamış siyanür atık Tuna Nehri’ne karıştı.
Nehir kirliliği
2001
Toulouse
Gübre tesisi patlaması sonucu standart dışı amonyum nitrat yayılımı
Geniş alanda etkilenme
Kasım, 1989’da ILO Yönetim Kurulu’nun 244. toplantısında alınan karar uyarınca, Cenevre’de 8-17 Ekim 1990 tarihlerinde büyük endüstriyel tehlikelerin önlenmesine ilişkin uygulama kodu hazırlanması maksadıyla bir uzmanlar toplantısı düzenlenmiştir. Bu uzmanlar toplantısında Büro tarafından hazırlanan taslağa dayalı uygulama kodu gözden geçirilmiş ve son şeklini almıştır. Toplantıda bu koda “Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi” adı verilmesi kararlaştırılmıştır.Ancak hazırlanan bu kod büyük endüstriyel kazaların önlenmesi için tüm ilgililere sadece pratik tavsiyeler niteliğinde kalmıştır.
İtalya’nın Seveso kasabasında 1976’da gerçekleşen ciddi endüstriyel kazayı takiben, endüstriyel donanımlarda kaza önleme üzerine bir Direktif olan Seveso Direktifi 82/501/EEC kabul edilmiştir. Daha sonra Hindistan, Bhopal’de 1984 yılında ve İsviçre, Basel’de 1986 yılında gerçekleşen iki büyük kaza ve Mexico City’de doğal gaz patlaması sonucunun 500 ölü, 4.000 yaralı ile sonuçlanması bu direktifin tekrar gözden geçirilmesi gereğini doğurmuştur.
Son olarak yeni ve gözden geçirilmiş II. Direktif 96/82/EEC, 1996 yılında kabul edilmiştir ve 82/501/EEC sayılı Direktif’in yerini almıştır. Enschede ve Toulouse kazalarına tepki olarak AB, amonyum nitratla birlikte, patlayıcı ve yanıcı maddelerle ilgili Seveso II yönetmeliğindeki kuralları tekrar gözden geçirmiş ve daha da sertleştirmiştir. AB, Enschede, Baia Mare ve Toulouse’daki kazalardan sonra SEVESO II’nin kapsamını genişletmiş ve SEVESO II’de görülen bazı aksaklıkların da çözümü için bazı ek çalışmalar yaparak direktifin son hali olan 2003/105/EEC sayılı direktifi 16 Aralık 2003 tarihinde yayınlamıştır. Seveso II Direktifi adını alan veya diğer bir adıyla COMAH Direktifi; tehlikeli maddeler içeren büyük endüstriyel kazaların önlenmesine yönelik çeşitli kontrol yükümlülükleri getirmiştir.
